Słownik roślinno-ludzki. Warsztaty zorientowane na wzrok

Przeprowadziliśmy warsztaty z właścicielami ogródków Rodzinnego Ogrodu Działkowego „Jedność”, który znajduje się w Rudzie Śląskiej na terenie usypanym z odpadów po eksploatacji węgla kamiennego.

Rodzinny Ogród Działkowy „Jedność” powstał przy ulicy Bielszowickiej w miejscu po dawnych polach truskawek dzięki oddolnej inicjatywie mieszkańców w latach 80-tych. Na skutek szkód górniczych, osiadania terenu i bliskiego sąsiedztwa Potoku Bielszowickiego na początku XXI wieku ulicę Bielszowicką zaczęła zalewać woda, która z czasem dotarła również do ogródków, zatapiając kolejne posesje.  W celu zniwelowania szkód na tym obszarze Kompania Węglowa w latach 2011-2014 naniosła ok. 4 miliony ton kruszywa mineralnego, podnosząc łącznie 36,5 hektara terenów przylegających do ulicy Bielszowickiej, w niektórych miejscach nawet o ok. 11 metrów. W 2015 roku w miejscu korespondującym z dawną lokalizacją miasto ponownie wydzieliło teren pod ogródki działkowe, przydzielając parcele mieszkańcom, którzy podjęli się trudu odtworzenia ogródków na terenie przypominającym płaską hałdę.

Motywem przewodnim tych warsztatów był zmysł wzroku, a ich głównym celem zaaranżowanie interakcji, które umożliwiłyby mieszkańcom namysł nad relacjami łączącymi ich z roślinami, o które regularnie się troszczą. Chcieliśmy również zachęcić właścicieli ogródków do przyglądnięcia się przeciwnej stronie ulicy Bielszowickiej „oddanej na pastwę” samosiejek.

Naszym głównym narzędziem pracy stał się aparat polaroid z natychmiastowym wydrukiem zdjęć oraz notatnik, w którym zapisywaliśmy wybrane wypowiedzi i refleksje właścicieli ogródków działkowych. Uczestników warsztatów prosiliśmy o wykonanie zdjęcia wybranej przez siebie rośliny z własnego ogródka oraz terenu rozciągającego się po przeciwnej stronie ulicy. Każde ze zdjęć, nawiązując do poetyki słownika, podpisywaliśmy nazwą rośliny oraz – po myślniku – imieniem autora fotografii. Nasz punkt widzenia uchwyciliśmy za pomocą zdjęć terenów okalających ROD „Jedność”.  

Przyjęta podczas warsztatów optyka pozwoliła nam zgłębić zażyłość relacji łączącej właścicieli ogródków z hodowanymi na działkach roślinami ozdobnymi i użytkowymi. Pozwoliła nam również uchwycić ograniczenia, jakim relacje te podlegają ze względu na stan zdrowia, zwłaszcza choroby oczu. Na zaproszenie do zrobienia fotografii roślinom rosnącym po przeciwnej stronie ulicy odpowiedziały – z różnych przyczyn, między innymi zdrowotnych – jedynie dwie osoby.